Αντοχή τριών ποικιλιών ελιάς (‘Καρυδολιά Χαλκιδικής’, ‘Μανάκι’ και ‘Gordal Sevillana’) στην αλατότητα με NaCl και CaCl2

Ερευνητική εργασία

Vigo C., Παπαδάκης Ι. και Θεριός Ι., 2001, Αντοχή τριών ποικιλιών ελιάς (‘Καρυδολιά Χαλκιδικής’, ‘Μανάκι’ και ‘Gordal Sevillana’) στην αλατότητα με NaCl και CaCl2, Πρακτικά 20ου Πανελλήνιου Επιστημονικού Συνεδρίου, Ελληνική Εταιρία Επιστήμης Οπωροκηπευτικών, Λάρνακα - Κύπρος, 10, 451-454.

Περίληψη

Η ελιά (Olea europaea L.) καλλιεργείται συνήθως σε περιοχές που αντιμετωπίζουν προβλήματα αλατότητας εξ' αιτίας των ξηροθερμικών συνθηκών που επικρατούν και της συνεχούς υποβάθμισης της ποιότητας του αρδευτικού νερού. Αν και η ελιά έχει ενδιάμεση αντοχή στην αλατότητα, υπάρχουν διαφορές μεταξύ των ποικιλιών ως προς την αντοχή τους στην αλατότητα. Σε αυτή την εργασία μελετήθηκε η επίδραση του NaCl και του CaCl₂, ξεχωριστά ή σε συνδυασμό, στην αύξηση και τη συγκέντρωση Ca, Na και Cl σε τρεις ποικιλίες ελιάς, 'Καρυδολιά Χαλκιδικής', 'Μανάκι' και 'Gordal Sevillana', σε συνθήκες θερμοκηπίου. Τα φυτά καλλιεργήθηκαν για 100 ημέρες σε μίγμα άμμου:περλίτη 1:1 και αρδεύονταν με θρεπτικό διάλυμα Hoagland 50% το οποίο περιείχε 0, 30, 60, 90 ή 120 meq l^-1 NaCl ή CaCl₂ ή και των δύο αλάτων σε συνδυασμό 1:1. Η αλατότητα δεν προκάλεσε ορατά συμπτώματα τοξικότητας στα φύλλα αλλά μείωσε σημαντικά το συνολικό ξηρό βάρος των φυτών και το μήκος των βλαστών. Και με τα τρία άλατα (NaCl, CaCl₂, NaCl+CaCl₂), η συγκέντρωση Cl αυξήθηκε σημαντικά σε όλα τα φυτικά τμήματα. Επίσης, το NaCl προκάλεσε σημαντική αύξηση και της συγκέντρωσης Na σε όλα τα φυτικά τμήματα, ανεξάρτητα από την ποικιλία. Το ίδιο παρατηρήθηκε και με το συνδυασμό των δύο αλάτων, με εξαίρεση τα φύλλα της ποικιλίας 'Μανάκι' όπου η συγκέντρωση του Na αυξήθηκε σημαντικά μόνο στα 120 meq l^-1 (NaCl+CaCl₂). Σε υψηλές συγκεντρώσεις, το CaCl₂ και ο συνδυασμός των αλάτων (NaCl+CaCl₂) ήταν λιγότερο τοξικά, συγκριτικά με το NaCl. Τα νέα φύλλα συγκέντρωσαν περισσότερο τα τοξικά ιόντα του Na και του Cl, σε σχέση με τα παλαιά. Με βάση τις συγκεντρώσεις του Na και του Cl στα φύλλα, οι υπό μελέτη ποικιλίες κατατάσσονται ως προς την ευαισθησία τους στην αλατότητα ως εξής: 'Καρυδολιά Χαλκιδικής' > 'Gordal Sevillana' > 'Μανάκι'.

Εισαγωγή

Η ελιά (Olea europaea L.) καλλιεργείται συνήθως σε περιοχές που αντιμετωπίζουν προβλήματα αλατότητας εξ' αιτίας των ξηροθερμικών συνθηκών που επικρατούν και της συνεχούς υποβάθμισης της ποιότητας του αρδευτικού νερού. Αν και η ελιά έχει ενδιάμεση αντοχή στην αλατότητα (Maas και Hoffman 1977) υπάρχουν διαφορές μεταξύ ποικιλιών ως προς την αντοχή τους (Benlloch et al. 1994). Η ποικιλία 'Καρυδολιά Χαλκιδικής' χρησιμοποιείται κυρίως για την παρασκευή πράσινων και μαύρων κονσερβών καλής ποιότητας και η ποκιλία 'Μανάκι' ή 'Κοθρέϊκη' για την παρασκευή λαδιού καλής ποιότητας και μαύρων κονσερβών (Ποντίκης 2000). Η ποικιλία 'Gordal Sevillana', μια από τις πιο σημαντικές ισπανικές ποικιλίες, καλλιεργείται κυρίως στη Σεβίλλη (νότιο Ισπανία). Χρησιμοποιείται κυρίως για την παραγωγή κονσερβών και εκτιμάται για το μέγεθος του καρπού της το οποίο μπορεί να φτάσει στα 12,5 g (Barranco et al. 1999).

Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να μελετηθεί η επίδραση του NaCl και του CaCl₂ ξεχωριστά και σε συνδυασμό στην αύξηση των ποικιλιών 'Καρυδολιά Χαλκιδικής', 'Μανάκι' και 'Gordal Sevillana' και τη συγκέντρωση Ca, Na και Cl στα φύλλα, στους βλαστούς και στις ρίζες τους.

 

Υλικά και Μέθοδοι

Φυτά προερχόμενα από ριζοβόληση φυλλοφόρων μοσχευμάτων μεταφυτεύτηκαν σε μίγμα άμμου:περλίτη (1:1) και αρδεύονταν με 50% θρεπτικό διάλυμα Hoagland No. 2 (Hoagland και Arnon 1950) που συγχρόνως περιείχε 0, 30, 60, 90 ή 120 meq.L^-1 NaCl ή CaCl₂, ή και των δύο αλάτων σε αναλογία 1:1 (EC κυμάνθηκε από 1,17 μέχρι 13,92 dS.m^-1). Το πειραματικό σχέδιο ήταν παραγοντικό 3x3x5, ήτοι 3 ποικιλίες, 3 άλατα (NaCl, CaCl₂, NaCl+CaCl₂), το κάθε άλας σε 5 συγκεντρώσεις και 5 επαναλήψεις ανά συγκέντρωση άλατος.

Στην αρχή και στο τέλος του πειράματος μετρήθηκαν ο αριθμός των φύλλων και ο αριθμός και το μήκος των βλαστών κάθε επανάληψης. Μετά από παραμονή 100 ημερών στο πείραμα τα φυτά συγκομίσθηκαν και ζυγίσθηκε το νωπό βάρος των νέων και των παλαιών φύλλων, των βλαστών και των ριζών κάθε επανάληψης. Το φυτικό υλικό στη συνέχεια πλύθηκε 1 φορά με νερό βρύσης και 1 φορά με απεσταγμένο νερό, ξηράθηκε στους 70°C για 48 ώρες και αλέσθηκε. Στα ανωτέρω δείγματα τα στοιχεία Ca και Na προσδιορίσθηκαν στη συσκευή ατομικής απορρόφησης (Perkin-Elmer 2340) και το Cl με ογκομέτρηση με AgNO₃. Η σύγκριση των μέσων όρων έγινε με τη μέθοδο Duncan (Duncan's multiple range test) για p=0,05.

 

Αποτελέσματα και Συζήτηση

Η αλατότητα δεν προκάλεσε ορατά συμπτώματα τοξικότητας (χλώρωση ή νέκρωση) στα φύλλα, αλλά μείωσε σημαντικά το συνολικό ξηρό βάρος των φυτών, το μήκος των βλαστών και τον αριθμό των φύλλων όλων των ποικιλιών (Πίνακας 1).

Πίνακας 1. Επίδραση της αλατότητας στην αύξηση των φυτών (ΚΧ='Καρυδολιά Χαλκιδικής', Μ='Μανάκι', GS='Gordal Sevillana').

Η αλατότητα προκάλεσε σημαντική και σταδιακή αύξηση του %Cl όλων των φυτικών τμημάτων σε συγκεντρώσεις ³ 30 meq.L^-1 και στις 3 ποικιλίες. Σημαντικές διαφορές μεταξύ των αλάτων παρατηρήθηκαν μόνο στα 120 meq.L^-1. Συγκεκριμένα, ο συνδυασμός των αλάτων προκάλεσε μικρότερη αύξηση του %Cl στα νέα και παλαιά φύλλα της ποικιλίας 'Καρυδολιά', ενώ στη 'Μανάκι' το CaCl₂ αύξησε λιγότερο το %Cl των φύλλων, βλαστών και ριζών (Πίνακας 2). Με την αλατότητα το ποσοστό του συνολικού Cl που συγκεντρώθηκε στη ρίζα μειώθηκε σημαντικά. Το Cl συγκεντρώθηκε κυρίως στους βλαστούς στην 'Καρυδολιά', ενώ στη 'Μανάκι' και ιδαίτερα στην 'Gordal' στα νέα και σε μικρότερο βαθμό στα παλαιά φύλλα.

Πίνακας 2. Επίδραση της αλατότητας στη συγκέντρωση Ca, Na και Cl (% του Ξ.Β.) των νέων φύλλων (Ν.Φ.), παλαιών φύλλων (Π.Φ.), βλαστών (Β.) και ριζών (Ρ.).

Και στις τρεις ποικιλίες, με την αύξηση της συγκέντρωσης του NaCl το %Na αυξήθηκε σημαντικά και σταδιακά από τα 30 meq.L^-1, σε όλα τα φυτικά τμήματα (εκτός από τη ρίζα της 'Gordal') (Πίνακας 2). Τόσο στην  'Καρυδολιά' όσο και στην 'Gordal' με την επίδραση του NaCl αυξήθηκε το ποσοστό του συνολικού Na που συγκεντρώθηκε στα φύλλα, ιδιαίτερα στα νέα, ενώ μειώθηκε αυτό της ρίζας και των βλαστών, με αποτέλεσμα να συγκεντρώνεται περίπου το ίδιο ποσοστό στα διάφορα φυτικά τμήματα. Αντίθετα στη 'Μανάκι' η κατανομή του Na παρέμεινε σχεδόν ίδια με την επίδραση των διάφορων συγκεντρώσεων NaCl. Ο συνδυασμός NaCl+CaCl₂ προκάλεσε επίσης σημαντική αύξηση του %Na σε όλα τα φυτικά τμήματα σε συγκεντρώσεις ³ 30 meq.L^-1. Εξαίρεση ήταν τα φύλλα της ποικιλίας 'Μανάκι' όπου η αύξηση ήταν σημαντική μόνο στα 120 meq.L^-1. Ακόμη όμως και σ'αυτή την περίπτωση η συγκέντρωση του Na δεν έφτασε σε τοξικά επίπεδα. Αντίθετα το %Na των φύλλων των ποικιλιών 'Καρυδολιά' και 'Gordal' έφτασε σε τοξικά επίπεδα σε συγκεντρώσεις ³ 30 και στα 120 meq.L^-1, αντίστοιχα (Πίνακας 2). Στην 'Καρυδολιά' η κατανομή του Na άλλαξε με την επίδραση των διάφορων συγκεντρώσεων του συνδυασμού των αλάτων, όπως με την επίδραση του NaCl. Αντίθετα, στη 'Μανάκι' και στην 'Gordal' η κατανομή του Na σχεδόν δεν μεταβλήθηκε με NaCl+CaCl₂.

Το %Ca των νέων φύλλων μειώθηκε σημαντικά σε συγκεντρώσεις ³ 30 meq.L^-1 NaCl και στις τρεις ποικιλίες. Στην 'Καρυδολιά' επίσης μειώθηκε το %Ca των βλαστών (³ 90 meq.L^-1) και της ρίζας (³ 30 meq.L^-1), ενώ στη 'Μανάκι' το %Ca των παλαιών φύλλων (³ 30 meq.L^-1). Ο συνδυασμός NaCl+CaCl₂ προκάλεσε αύξηση του %Ca μόνο στα παλαιά φύλλα της 'Καρυδολιάς' και στους βλαστούς και στα νέα φύλλα της 'Μανάκι' (Πίνακας 2).

Συμπεράσματα: α) με βάση τις συγκεντρώσεις του Na και του Cl στα φύλλα των ποικιλιών, αυτές κατατάσσονται ως προς την ευαισθησία τους: 'Καρυδολιά Χαλκιδικής' > 'Gordal Sevillana' > 'Μανάκι', β) μόνο σε μεγάλες συγκεντρώσεις, το CaCl₂ και ο συνδυασμός των αλάτων (NaCl+CaCl₂) φαίνονται να είναι λιγότερο τοξικά, σε σχέση με το NaCl, και γ) τα νέα φύλλα συγκεντρώνουν περισσότερο τα τοξικά ιόντα του Na και του Cl, σε σχέση με τα παλαιά.

 

Βιβλιογραφία

Barranco, D., Fernández-Escobar, R. and Rallo, L., 1999. El Cultivo del Olivo. Ediciones Mundi-Prensa, Madrid. 701 pp.

Benlloch, M., Marin, L. and Fernández-Escobar, R., 1994. Salt tolerance of various olive varieties. Acta Hortic. 256:215-217.

Hoagland, D.R. and Arnon, D.S., 1950. The water culture method for growing plants without soil. California Agricultural Experimental Station, Circular 374.

Maas, E.V. and Hoffman, G.J., 1977. Crop salt tolerance-Current assessment. J. Irrig. Drain. Div., ASCE 103:115-134.

Ποντίκης, Κ. Α., 2000. Ειδική Δενδροκομία. Ελαιοκομία. Εκδόσεις Α. Σταμούλης, Αθήνα. 265 σελ.

Για ακόμη περισσότερη δενδροκομική γνώση και ενημέρωση, επισκεφτείτε και εγγραφείτε στο κανάλι μου στο YouTube πατώντας εδώ!

Μοιραστείτε άμεσα αυτή την ανάρτηση με τους φίλους σας, μέσω Email, Twitter, Facebook, Pinterest ή WhatsApp, χρησιμοποιώντας ένα από τα χαρακτηριστικά εικονίδια που ακολουθούν ...